KỸ NĂNG TƯ DUY PHẢN BIỆN - KHÁI NIỆM VÀ CÁCH RÈN LUYỆN

Kỹ năng tư duy phản biện đang ngày càng được đánh giá cao trong môi trường học tập và làm việc. Nhiều người muốn sở hữu kỹ năng này nhưng không biết cần bắt đầu từ đâu. Vậy như thế nào là tư duy phản biện, đặc điểm và cách rèn luyện kỹ năng này là gì, cùng khám phá nhé!

I. Kỹ năng tư duy phản biện là gì? (hay kỹ năng phản biện là gì?)

Tư duy phản biện (Critical Thinking) là khả năng phân tích và đánh giá một vấn đề hoặc một quan điểm từ nhiều khía cạnh khác nhau nhằm làm sáng tỏ và xác minh lại tính chính xác của vấn đề. Quá trình này giúp chúng ta đánh giá tính logic của các quan điểm đã cho, nhận biết mâu thuẫn hoặc thiếu sót còn tồn tại trong quan điểm đó. Tư duy phản biện bao gồm 2 hành động chính là xem xét, phân tích các luận điểm và đưa ra nhận định của bản thân.

Lưu ý rằng tư duy phản biện không phải nhằm mục đích bắt lỗi hay phản đối ý kiến của người khác mặc dù trong một số trường hợp, kỹ năng này có thể được dùng để vạch trần lỗi sai. Điều này được lý giải bởi lẽ tư duy phản biện mang tính chất xây dựng và hướng đến mục tiêu chung là tìm ra hướng lập luận đúng đắn. 

Tư duy phản biện giúp chúng ta đánh giá vấn đề một cách sáng suốt và có cơ sở, thay vì dựa vào cảm tính hay quan điểm cá nhân. Nó cho phép chúng ta tiếp cận với thông tin từ nhiều góc độ khác nhau, khám phá những mặt trái chiều và nhận biết các lỗ hổng, sai sót trong tư duy và lập luận.

Xem thêm: TOP NHỮNG KỸ NĂNG CẦN THIẾT CHO SINH VIÊN

II. Ví dụ về tình huống sử dụng kỹ năng tư duy phản biện 

Ví dụ tình huống: Bạn đang suy nghĩ về việc mua một chiếc điện thoại mới. Bạn đã đọc nhiều đánh giá và quảng cáo tích cực về một dòng sản phẩm cụ thể, nhưng bạn cũng nghe nhiều ý kiến trái chiều từ bạn bè và người thân. Trong tình huống này, bạn cần áp dụng tư duy phản biện để đưa ra quyết định đúng đắn và bao gồm các hành động sau:

1. Xem xét các ý kiến tích cực:
• Đọc lại các đánh giá và quảng cáo tích cực để hiểu rõ những lợi ích và tính năng nổi bật của sản phẩm.
• Kiểm tra nguồn gốc và độ tin cậy của các đánh giá để đảm bảo độ chính thống.
2. Phân tích ý kiến trái chiều:
• Nghe và ghi lại các ý kiến trái chiều từ bạn bè và người thân. Hỏi họ về cơ sở và kinh nghiệm của họ trong việc đưa ra ý kiến.
• Đánh giá tính hợp lý và độ tin cậy của các ý kiến này. Cân nhắc xem liệu có mâu thuẫn hay thiếu căn cứ về mặt kỹ thuật hoặc trải nghiệm người dùng không.
3. Tìm kiếm thông tin bổ sung:
• Tìm hiểu thêm về dòng sản phẩm, đặc điểm kỹ thuật, hiệu suất và tính năng của nó từ các nguồn tin cậy như trang web của nhà sản xuất, các bài viết đánh giá độc lập hoặc các diễn đàn chuyên ngành.
• So sánh thông tin bạn thu thập được với những gì đã được quảng cáo và những ý kiến đã nghe để có cái nhìn toàn diện hơn về sản phẩm.
4. Đưa ra quyết định:
• Dựa trên việc xem xét và phân tích tất cả các thông tin, lập luận và ý kiến, đánh giá các yếu tố quan trọng như ngân sách, nhu cầu cá nhân và ưu tiên của bạn.
• Đưa ra quyết định dựa trên sự cân nhắc toàn diện và kết quả của quá trình tư duy phản biện.

Qua việc áp dụng tư duy phản biện, bạn sẽ có khả năng đánh giá các thông tin và lập luận một cách logic và khách quan, giúp bạn đưa ra quyết định tốt hơn trong tình huống này.

Xem thêm: KỸ NĂNG MỀM LÀ GÌ? TOP 5 NHỮNG KỸ NĂNG MỀM CẦN THIẾT KHI LÀM VIỆC

III. Tầm quan trọng của tư duy phản biện

Kỹ năng tư duy phản biện đóng, tầm quan trọng của tư duy phản biện được thể hiện qua những khía cạnh sau:

1. Xử lý thông tin một cách logic

 Tư duy phản biện giúp chúng ta xử lý thông tin một cách logic và khách quan. Kỹ năng này giúp ta sàng lọc thông tin chính xác từ nguồn thông tin lớn, phân tích các yếu tố quan trọng và đánh giá một cách công bằng. Điều này giúp tránh được tin tức giả mạo, thông tin không chính xác và cả những ý kiến thiên vị.

2. Ra quyết định thông minh

Tư duy phản biện là một yếu tố quan trọng trong quá trình ra quyết định thông minh. Sau khi xử lý được nguồn thông tin một cách chính xác, chúng ta cân nhắc giữa các lựa chọn, xác định những hệ quả có thể xảy ra và đưa ra quyết định dựa trên lý lẽ hợp lý.

3. Phát triển kiến thức

Kiến thức nào cũng đòi hỏi chúng ta cần tìm hiểu sâu để hiểu được gốc rễ vấn đề. Tư duy phản biện là động lực thúc đẩy chúng ta tìm tòi bằng cách không ngừng đặt ra những câu hỏi. Nhờ vậy mà chúng ta luôn được khuyến khích tìm hiểu thêm, khám phá các quan điểm khác nhau để có cái nhìn toàn diện hơn về vấn đề đó.

4. Thúc đẩy sáng tạo

Tư duy phản biện và sáng tạo thường đi cùng nhau. Khi có khả năng phân tích và suy nghĩ đa chiều, chúng ta có sẽ tìm ra những ý tưởng mới, giải pháp khác biệt và tiếp cận vấn đề từ một góc độ sáng tạo. Bởi vì vậy, rèn luyện kỹ năng tư duy phản biện là một cách rất hay để nâng cao sự sáng tạo của bản thân.

Xem thêm: Bên cạnh đó, tư duy phản biện còn đem lại cho chúng ta nhiều lợi ích khác như xây dựng mối quan hệ nhờ lắng nghe quan điểm và thể hiện sự tôn trọng đối với người khác hay giải quyết vấn đề một cách thông minh và nhanh gọn.

Xem thêm: 

• KỸ NĂNG GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ: ĐỊNH NGHĨA, VAI TRÒ VÀ CÁCH PHÁT TRIỂN
• TƯ DUY SÁNG TẠO LÀ GÌ? CÁCH RÈN LUYỆN TƯ DUY SÁNG TẠO HIỆU QUẢ

IV. Cách phát triển kỹ năng tư duy phản biện 

Kỹ năng nào cũng cần trải qua luyện tập thì mới có thể thành thạo. Langmaster gợi ý cho bạn một số cách để rèn luyện kỹ năng phản biện của mình nhé!

1. Đọc nhiều sách và bài viết

Đọc các tác phẩm văn học, báo cáo nghiên cứu và các bài viết về chủ đề khác nhau sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về các quan điểm khác nhau và cách lập luận. Hãy chú ý đến cách tác giả đưa ra các luận điểm, bằng chứng và phản biện.

2. Thực hiện các bài tập tư duy phản biện

Có nhiều loại bài tập có thể giúp bạn rèn kỹ năng tư duy phản biện, ví dụ như giải các bài toán logic, thảo luận với người khác về các vấn đề phức tạp, hoặc viết các bài văn lập luận.

3. Suy nghĩ một cách logic

 Khi đối mặt với một vấn đề, hãy tập trung vào việc suy nghĩ một cách logic và hệ thống. Phân tích các yếu tố quan trọng, tìm ra các mối quan hệ và đánh giá những kết luận có thể được rút ra từ thông tin có sẵn.

4. Đặt câu hỏi và thách thức

Đặt câu hỏi và thách thức các quan điểm và giả định. Hãy tự hỏi vì sao một luận điểm nào đó có thể đúng hoặc sai và tìm kiếm bằng chứng để xác minh hoặc phủ định. Luôn ghi nhớ rằng một câu hỏi hay có thể là khởi nguồn của cả một tri thức đấy!

Xem thêm: KỸ NĂNG ĐẶT CÂU HỎI LÀ GÌ? CÁCH NÂNG CAO KỸ NĂNG ĐẶT CÂU HỎI CỰC HIỆU QUẢ

5. Tham gia vào các cuộc thảo luận và tranh luận

Lắng nghe các quan điểm khác nhau và cố gắng hiểu lập luận của họ là một cách trực tiếp luyện cho bạn kỹ năng tư duy phản biện. Hãy tìm cách đưa ra các câu trả lời và phản biện một cách logic và thuyết phục. Tuy nhiên hãy nhớ tham gia cuộc thảo luận với tinh thần xây dựng chứ không phải đánh bại người khác bạn nhé!

6. Luyện tập đều đặn và kiên trì

Kỹ năng tư duy phản biện không phải là một kỹ năng mà bạn có thể phát triển ngay lập tức. Hãy kiên nhẫn và kiên trì trong việc thực hành và rèn luyện kỹ năng này. Chắc chắn sẽ có ngày bạn phải bất ngờ trước sự tiến bộ của mình đấy!

Dù bạn luyện tập theo phương pháp nào thì cũng đừng quên đều đặn đánh giá lại tiến độ của mình. Học tập từ những lỗi sai của mình là cách nhanh nhất để phát triển. Hãy nhớ dành cho bản thân các “khoảng lặng” để nhìn nhận lại và đưa ra các thay đổi phù hợp nhé!

Xem thêm: KỸ NĂNG THÍCH NGHI VỚI MÔI TRƯỜNG MỚI NHANH CHÓNG BẠN NÊN BIẾT

Kết luận

Qua những phân tích trên, chúng ta có thể thấy rằng Kỹ năng tư duy phản biện mang lại nhiều giá trị to lớn, vì vậy, hãy đặt mục tiêu rèn luyện kỹ năng này ngay từ hôm nay bạn nhé! Chúc các bạn sớm gặt hái được thành công với kỹ năng này!